Lilijka harcerska to jeden z najpopularniejszych symboli harcerstwa. Ponieważ jest znakiem starym i związanym z tradycją, kojarzą ją nawet osoby nienależące do organizacji harcerskich. Co jednak oznacza lilijka harcerska? Czy mogą ją nosić zarówno członkowie Związku Harcerstwa Polskiego, jak i Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej? A może jeszcze inne ugrupowania? Przeczytaj artykuł i poznaj wagę oraz symbolikę lilijki harcerskiej!

Lilijka harcerska... a właściwie lilijka skautowa

Niespodzianką dla osób niezwiązanych z harcerstwem może być fakt, że lilijka harcerska nie jest symbolem polskim, a tym bardziej wyłącznie harcerskim. W rzeczywistości jest to lilijka skautowa - symbolizująca wartości kultywowane przez skautów na całym świecie. Jej kształt powstał z inspiracji średniowiecznymi kompasami. Lilijka skautowa miała wskazywać właściwy kierunek, którym była północ, a tę właśnie symbolizowała lilijka (pierwotnie była to litera T od włoskiej nazwy wiatru północnego).

Lilijka kompasowa stała się lilijką skautową pod koniec XIX wieku dzięki popularyzacji symbolu przez Roberta Baden-Powella - twórcę i założyciela skautingu. Mężczyzna uczynił z niej odznakę dowodzonego przez siebie pułku. Niespełna dwadzieścia lat później, w 1916 roku, Komenda Naczelna ZHP wcieliła lilijkę skautową do własnej symboliki - stworzyła lilijkę harcerską z literami ZHP, a także krzyż harcerski, na którym lilijka się pojawiła.

Lilijkę harcerską czekało jeszcze kilka zmian. Przykładowo oficjalna lilijka harcerska ZHP zyskała litery ONC podkreślające wartości takie jak Ojczyzna, Nauka i Cnota (zaczerpnięte z wiersza Adama Mickiewicza). Później je usunięto, lecz w wyniku protestów harcerzy wróciły - w efekcie można je zobaczyć do dziś. Z kolei tradycyjna lilijka ZHR - z biało-czerwoną szarfą - została zaprojektowana w 1989 r.

Obejrzyj przykłady produktów z lilijką:

• lilijka skautowa - skórzany pierścień do spinania chusty,
• lilijka harcerska uniwersalna (lilijka ZHR/ZHP) - skórzany pierścień do spinania chusty,
• lilijka harcerska ZHP - naszywka na mundur, przypinka na mundur,
• lilijka harcerska ZHR - naszywka na mundur, skórzany pierścień do spinania chusty.

Warto też wspomnieć o lilijce żeglarskiej symbolizującej połączenie harcerstwa z wodą i żeglugą. Ma postać lilijki harcerskiej nałożonej na kotwicę. Przykładem zastosowania jest przypinka z lilijką żeglarską.

Lilijka harcerska - symbolika

Jak wspomnieliśmy, lilijka harcerska/skautowa wzorowana jest na kompasie i symbolizuje kierowanie się na północ, a zatem ku właściwym, wzniosłym wartościom. Przede wszystkim są nimi Ojczyzna, Nauka i Cnota. Sama lilijka z kolei oznacza czystość. Warto też wspomnieć, że pierwotnie na płatkach lilijki skautowej znalazły się dwie gwiazdki oznaczające ideały zawarte w prawie harcerskim oraz przyrzeczeniu harcerskim. Ponadto oryginalnie lilijka była opleciona liną wiązaną węzłem płaskim - symbolizującym braterstwo harcerzy, ukazujących ich bliskość jako krąg. (W dalszej kolejności węzeł oznacza codzienne wykonywanie dobrego uczynku przez harcerza). W nowych przedstawieniach lilijki harcerskiej elementy te uległy uproszczeniu. Lina przypomina obręcz, a gwiazdki zniknęły.

Nie bez powodu lilijka harcerska stała się centralnym elementem krzyża harcerskiego, na którym została otoczona wieńcem dębowo-wawrzynowym. Stanowi wyraz harcerskich wartości, które mają promieniować na cały świat. Z tego względu lilijkę harcerską nierzadko zestawia się ze źródłem naturalnych promieni, czyli słońcem, np. na pierścieniu do spinania chusty harcerskiej.

Jeżeli chodzi o lilijkę żeglarską, tu dodatkowo pojawia się symbol kotwicy jako nadziei, bezpieczeństwa i pewności.

Lilijka harcerska do beretu i na mundur

Lilijka ZHR/ZHP występuje pod różnymi postaciami. Może być metalowa - srebrna lub złota - ale także haftowana, wypalana czy wytłaczana. Lilijka harcerska do beretu to wersja dla wszystkich harcerzy. Na mundurze zaś mogą ją nosić tylko określone osoby i w ściśle ustalony sposób. Srebrna lilijka harcerska to oznaczenie dla tych, którzy jeszcze nie złożyli przyrzeczenia harcerskiego i nie dostali krzyża harcerskiego. Oni noszą lilijkę ZHR/ZHP nad lewą kieszenią munduru - tam, gdzie w przyszłości umieszczą krzyż. Z kolei złota lilijka harcerska ZHR/ZHP skierowana jest do instruktorów, którzy powinni umieścić ją na nakryciu głowy.

Lilijka harcerska do beretu, na kapelusz czy rogatywkę to element stroju. Natomiast lilijka harcerska ZHP/ZHR może pojawić się także poza ubiorem harcerza. Widnieje w miejscach takich jak sztandary, proporce, plakietki, emblematy, oznaczenia i odznaki. Ponadto barwna lilijka harcerska w kolorze podkładki stanowi symbol dla instruktorów konkretnego stopnia.

Niekiedy lilijka harcerska pojawia się jako gotowy, wtopiony bądź nadrukowany element stroju. Tak jest w przypadku koszulki z lilijką czy koszuli mundurowej ZHR. W pierwszej propozycji lilijka harcerska jest ozdobą odzieży, w drugiej zaś lilijka ZHR występuje na metce i świadczy o oryginalności munduru oraz zgodności kroju z wytycznymi Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej.

Na koniec - ponownie - warto wspomnieć o lilijce żeglarskiej, która noszona jest na nakryciu głowy lub klapie munduru harcersko-marynarskiego. Tradycja wpinania jej w mundur sięga lat 20-30 XX wieku. Dziś spotyka się ją również na guzikach, patkach, plakietkach. Przykładowo tak prezentuje się haftowana plakietka na czapkę żeglarską z lilijką.